Typeplaatje “Perak” van 1948 met het  “Z” logo

Tanklogo van een “Perak” met het “Z” logo

Dit zéér speciale aparte  JAWA LOGO is voor het eerst afgedrukt in de Handleidingen van ons aller welbekende JAWA 250 cc. ” Pérak ” en de  JAWA 350 cc. ” Ogar ” vanaf 1946.
Voor degene die de betekenis nog niet kennen, ” Pérak ” betekent de “verende”,  voor ” Ogar ” lopen de meningen uitéén. In Zuid-Moravië, deel van Tsjechië bij de grote stad BRNO, betekent het woord  ” Ogar ” in het Engels vrij vertaald uit het ” Moravisch dialect “, The Lad “. In het Nederlands dus “de Jongen “, maar dan met nadruk op een flinke jongen. [ Bron: 3 Tsjechen woonachtig in dit gebied.bevestigen dit onafhankelijk van elkaar. Het woord heeft in dit dialect nog verschillende andere betekenissen, welke hier niet van toepassing op zijn.]
Echter naar verluidt doet ook het verhaal de ronde dat het woord “Ogar”, Hazewindhond  zou betekenen. Dit is echter nergens terug te vinden in de Tsjechiesche taal, wel in het Pools en Duits alwaar het woord “Ogar”  bloedhond of  Jachthond betekent. Dit zou kunnen overeenkomen met het feit dat de JAWA 350 cc. in feite groter en met méér inhoud was uitgerust dan de JAWA 250 cc. in die tijd, waarbij men door het woord “Ogar ” een andere aanduiding gaf aan de JAWA 350 cc. Temeer omdat deze 350 cc. motor in het frame van de “Pérak” werd gebouwd. Voor niet kenners dus lastig te onderscheiden.
Om de geschiedenis en achtergronden te verduidelijken van dit  ” Z ” – LOGO, dient men te weten dat voor de 2e Wereld Oorlog al een motorenfabriek in BRNO was gevestigd, welke OGAR 4-tact motoren bouwde. In feite was deze fabriek, net zoals de CZ en de JAWA-Fabrieken, een wapenfabiek. Maar door gebrek aan opdrachten na de 1e Wereld Oorlog schakelde men over naar andere bronnen van inkomsten.
Deze ” Z  ”  betekent voluit  ” ZBROJOVKA ” , hetgeen Wapenfabriek betekent.
In de boekjes welke vanaf 1946 zijn gedrukt in diverse talen, Tsjechies-Duits-Engels-Frans en ook bij de OnderdelenBoekjes, zie je dit ” Z  ” LOGO vermeldt met daaronder de fabriek ZBROJOVKA BRNO WERK PRHA ,  NATIONAL CORPORATION ,  ENTERPRISE NATIONAL of alleen maar ZBROJOVKA BRNO. (Dus na de Nationalisatie !)
In het Duitse OnderdelenBoek op bld.zijde 3, staat zelfs dat op ieder origineel onderdeel een merk FJ (*) staat, om de echtheid aan te tonen en men geen namaak moet monteren om problemen te voorkomen. (* FJ zijn de beginletters van Frantisek Janecek, degene die de Wanderer Fabriek voor een deel overnam, om wapens te produceren. Janecek die, zoals al aangegeven na de 1e. Wereld Oorlog bij gebrek aan opdrachten, overschakelde naar het produceren van motoren. Dit deed Frantisek Janecek door vanaf 1929 te starten met de bouw van een 500 cc. Jawa in licentie. In de jaren er na werden vele andere types geproduceerd, tot aan de 2e Wereld Oorlog en de Duitsers Tsjechië veroverden. Tijdens deze overheersing onder kontrole van de SS lukte het de Tsjechen toch (met behulp van allerlei smoezen en listen) de SS om de tuin te leiden en een “Prototype” te bouwen van de Jawa 250 cc., welke ze na de oorlog wilden gaan produceren.
Allereerst moeten we nu even terug naar deze Duitse overheersing en de oorlogs situatie in het jaar 1944 toen de Amerikanen en Engelsen met de Russen een geheime overeenkomst sloten, waarbij de Russen werd toegestaan Praag en alles wat daarbij, naast en boven lag te bevrijden. Het Amerikaanse Leger rukte op tot aan Beroun en wachtte daar tot de Russen Praag waren binnengetrokken als de grote “bevrijders”, de bevolking was natuurlijk dol enthousiast, ze waren weer vrij, eindelijk! Maar waar niemand rekening mee had gehouden, was het feit dat de Russen voornemens waren hun Communistische invloedsfeer uit te breiden, zoals ze ook al met de andere omringende landen hadden gedaan. De Russen wilde van Tsjecho-Slowakije een Russische Vazalstaat maken, daardoor werden ze gebonden via de COMECON (Handelafspraken) en MOTOKOV – S.A. De Staatsfirma die alle import en export kontroleerde. De russisch georiënteerde regering besliste welk logo mocht worden gevoerd en hoe er geproduceerd diende te worden. De landen onderling ruilden uitsluitend hun producten tegen grondstoffen uit Rusland USSR, zoals Kolen en Staal om in hun eigen behoefte te kunnen voorzien. De Russische machthebbers betaalden nergens in de Oost-Blok landen voor, maar Engelsen & Amerikanen moesten wel in dure dollars betalen.
Nu zal het iedereen duidelijk worden, dat dit soort machthebbers het gehele land (Tsjechië) ten gronde richtte. De Jawa fabriek mocht bijvoorbeeld in de jaren 1973 – 1982 wel een nieuw type ontwikkelen, de Jawa 350 cc. type 634. Meer dan 500.000 stuks werden aan de Russen geleverd vlgs.kontrakt tegen een vast bedrag. Veel te weinig natuurlijk, daardoor kon de fabriek niet op tijd moderniseren. De Russen zeiden, “willen jullie de 634 verder gaan ontwikkelen, prima, maar jullie krijgen er niets meer voor”. In die jaren rukten de Japanse Motormerken op, Jawa deed wat het kon om de concurrentie de baas te blijven, maar dat was helaas een ongelijke strijd tegen het kapitaal.  In 1983 nog een poging om de markt te veroveren met het type 638, totaal andere Jawa met opvolgers in de types 639-640-641-644 enz. Echter in de Westerse wereld was maar geringe belangstelling. Daarna nog een aantal nieuwe Jawa-modellen, welke ook geen redding brachten en ten slotte de 650 cc met een Rotax Blok (Oostenrijks). Het resultaat zal U bekend zijn, werden maar weinig van verkocht. Inmiddels is de eens zo grote Fabriek in Tynec nad Zazavou gesloten. Een trieste zaak wanneer men daar komt en alles aanschouwt. De grote gebouwen staan er nog en overal verval en grote stilte.
De CZ-Fabriek te Straconice was allang gesloten, in het gebouw is nu een klein museum.
De Nieuwe Regering welke in 1945 werd geïnstalleerd was dus duidelijk gericht op de Russische Machthebbers. Mede onder druk van de Communisten werd besloten  een Nationalisering door te voeren. In 1946 gaf de regering opdracht aan de CZ – Fabriek (staatseigendom en wapenfabriek) de leiding over te nemen van de JAWA  fabriek. {Jawa fabriek was immers privé bezit en werd genationaliseerd.} De druk van de communisten werd steeds groter, hetgeen in 1948 tijdens de verkiezingen leidde tot een coup door de communistische Tsjechiese Partij, waardoor ze zonder instemming van de Tsjechiesche bevolking aan de macht kwamen. Het eerste wat deze partij deed was alle privé bezittingen van de burgers onteigenen. Nu was alles Staats Eigendom geworden en niemand had meer iets te vertellen, alles was ondergeschikt aan het communistisch systeem.
Gelet op het bovenstaande en het aparte ” Z  ” – LOGO, zal het nu een ieder duidelijk zijn dat vanaf 1946 op last van de regering, de Ogar fabriek werd overgenomen door Jawa, maar deze onder leiding stond van de CZ directie. Dit noemde men daar “MONOPOL” van CZ. Vanaf het jaar 1949 werd het MONOPOL aan Jawa teruggegeven.
Eveneens in 1946 werd in de Parijse Salon de Jawa 250 cc. type 10 ” Pérak ” door de fabriek geshowd als de moderne motor van die tijd. Op de benzine-tank van dit model stonden de letters FJ als een granaat afgebeeld. In 1947 werd de Jawa 350 cc.type 12 “Ogar” in produktie genomen. Deze Ogar mocht nog 1  jaar in de orginele grijze kleur gemaakt worden, daarna werd hij Jawa rood. Op de benzinetank van dit model stond in het rondje van het Jawa-logo OGAR.
De Jawa 350 cc. Type 12 werd geproduceerd t/m 1950 ongeveer. In de volksmond wordt deze ” Ogar ” ten onrechte  een ” Perak ” genoemd. Dit is een groot misverstand, hetgeen werd veroorzaakt door het feit dat de 350 cc. in het frame van de 250 cc. ” Perak ” werd gemonteerd. De opvolger van de Jawa 350 cc. type 12 ,werd type 18. Aanvang produktie ongeveer 1949/1950 t/m 1954, daarna werd type 354 geproduceerd.
Vanaf 1954 verscheen een ander  JAWA – LOGO, alwaar CZ in het kleine rondje stond. Dit was het begin van de verplichte samenwerking tussen de beide fabrieken, welke t/m 1958 ongeveer duurde en men gezamelijk de 125-150-175-250-350 cc. produceerden.  De CZ-Fabriek te Strakonice produceerde vooral de lichtere motoren en de Jawa-Fabriek de zwaardere, zoals  250-350-500 cc.
Rob Tuytjens (de Jawaloog).

Bronnen :  L.Filak –  Zlinn- CZ.  P.Langer – Dubi- CZ.  J.Horice  – Brno- CZ.   K.Svoboda – Praha- CZ.  Wolfgang van JawaOld-Wallroda -BDR.
G.Henzen. N.L.