JAWA in Nederland

BEERS en de motorrijwielen.
De N.V. Adriaan Beers te Rijswijk werd kort voor de tweede wereldoorlog importeur van Jawa personenauto’s en motorrijwielen uit Tsjecho-Slowakije. Van de voor de oorlog ontworpen motorfietsen en auto’s zijn door Beers maar enkele exemplaren geimporteerd, enerzijds door veroudering van de modellen en anderzijds kon de fabriek niet produceren wegens een enorm gebrek aan grondstoffen kort na de oorlog. Toch was de Jawa Robot, ontworpen in 1938, een handig motortje om mee te rijden, daar het was uitgerust met fietspedalen en eigenlijk een voorloper van de later ontwikkelde bromfietsen kan worden genoemd.

Onder leiding van de chef constructeur Fred Janecek (?) heeft men kans gezien nog tijdens de oorlog en mogelijk met hulp van Duitse technici afkomstig van Auto Union (DKW) een nieuw ontwerp op de tekentafel te ontwikkelen. Reeds in 1946 kon tot verbazing van iedereen Jawa een voor die tijd zeer moderne revolutionaire motorfiets op de markt brengen, voorzien van een prachtige 250 cc tweetakt motor, voor en achter teleskoopvering  in het frame en voorzien van wielen met steekassen.
Deze motorfietsen, welke van goede kwaliteit waren, konden echter nog maar mondjesmaat worden geleverd en werden hier in Nederland door de regering slechts aan mensen welke dringend vervoer nodig hadden toegewezen. Pas eind 1948 is de distributie van nieuwe,  gemotoriseerde vervoermiddelen opgeheven en gelijktijdig werd door de regering de weeldebelasting ingesteld. Vermoedelijk is dit woord ontstaan uit de overweging dat de meeste mensen gewend waren te lopen en te fietsen om hun bestemming te bereiken. De prijs van zo’n nieuwe 250 cc Jawa bedroeg in 1946 f 1085.– en in 1949 reeds f 1590.–.

In het begin van 1949 kwam de Jawa fabriek weer met een uitzonderlijk mooi geconstrueerde 350 cc tweecilinder op de markt, welke in hetzelfde frame werd gemonteerd. Helaas vond medio 1949 de communistische staatsgreep plaats in Tsjecho-Slowakije en dit had tot gevolg dat de handel met het buitenland volgens geheel andere regels ging verlopen. Alle bedrijven werden eigendom van de staat en de kontakten voor in- en verkoop werden langs regeringsburo’s geleid. Op deze manier is Beers ook aan het agentschap van een tweede motorrijwiel gekomen, namelijk CZ en werd de merknaam gewijzigd in Jawa/CZ. Deze CZ fabriek leverde lichte motorfietsen van 125 en 175 cc en zo ontstond een veel beter verkoopassortiment voor Beers van 125 tot 350 cc, alle uitgerust met tweetaktmotoren.

Door de werking van het communistische systeem, uitsluitend ruilhandel en zo min mogelijk deviezen besteden voor aankopen van materialen in het Westen, gingen echter al heel vlug kwaliteitsproblemen ontstaan. Beers kreeg de handen vol om een goed kwaliteitsnivo te handhaven en zo werden al snel op grote schaal in Nederland gekochte onderdelen op de nieuwe motorfietsen gemonteerd. Gemonteerd werden voor aflevering aan de klanten aan een lopende bandsysteem, de banden, bougies, accu’s, koplampreflectoren, bobines, condensatoren en ook werden in hele series motoren de inmiddels gemonteerde Russische kogellagers en wielspaken vervangen. De CZ motorfietsen werden geheel uit onderdelen geassembleerd. Door al deze activiteiten en de groeiende magazijnomzet naast de Scania-groei bij Beers moest er worden omgezien naar een andere ruimte buiten het pand aan de Geestbrugkade. De gehele motorfietsenafdeling is toen in 1950 naar een onderbezette land- en tuinbouwschool aan de Westvlietweg verhuisd in Leidschendam. Inmiddels werken in deze afdeling bij Beers al 24 personen. De jaaromzet nieuwe motorfietsen en scooters was op dat moment opgelopen van 621 stuks in 1948 naar 3467 in 1950. Uit Italië was een nieuw type vervoermiddel geïntroduceerd, namelijk de scooter. Op zo’n voertuig zat men beter beschut tegen weer en wind en vooral in de stad kon men zich er snel en met beter comfort op verplaatsen dan op een motorrijwiel.

Door de eerder geschetste kwaliteitsproblemen gedwongen ging Beers op zoek naar mogelijke beter alternatieven in de inmiddels weer producerende landen West-Duitsland en Italië en verkreeg nog een handvol andere agentschappen. Echter door de toenemende concurrentie werden geen van deze agentschappen een succes.

Grote sportieve successen met Jawa en CZ behaald in de destijds florerende zgn. betrouwbaarheidsritten. Jaarlijks werd de internationale zesdaagse verreden ergens in Europa, een evenement bestaande uit zes dagen over onverharde binnenwegen crossen en dan stipt op tijd elke controlepost bereiken. Vele malen werd de eerste plaats behaald door teams rijdend op Jawa of CZ. Het wedstrijd klaar maken van deze speciale motoren gebeurde vaak in de Beers werkplaats.  Ook vervaardigden de beide fabrieken, zij het met wat minder succes, wegrace motoren. Het nivo van Engelse, Duitse en Italiaanse race motoren heeft men jammer genoeg nooit kunnen benaderen. De Jawa speedway motor is echter nog steeds een topmachine. Door de stijgende welvaart nam na 1955 de motorrijwielomzet drastisch af. het publiek schakelde massaal over op de automobiel. Zo moest in 1962 onze directie besluiten de motorrijwiel afdeling af te stoten en kwam een eind aan een zeer interessante periode.

Tot zover het verhaal Beers. Wie hier nog iets heeft aan toe te voegen, graag.

Na Beers was het Hart Nibbrig & Greeve N.V. te Sassenheim die het importeurschap overnam. Daarna genoemd Greenib te Sassenheim. Greenib is in ieder geval tot 1993 importeur geweest, tot de Haan uit Hoornsterzwaag importeur werd. De reden hiervoor was dat de Haan was al enige jaren aktief was met “grijze import” van Jawa’s en verkocht op deze manier veel meer dan Greenib. Van 1983 tot 1993 was Verstegen motoren uit schaijck “hoofddealer” voor Greenib van Jawa. Onder de Haan werd Verstegen weer gewoon dealer. Nadat de Jawa fabriek stopte met Greenib, verkocht deze al zijn Jawa spullen aan Bolman motoren te Den Haag.

Rond 2003 is De Haan weer importeur af (volgens de fabriek) en heeft Verstegen het Importeurschap verworven. De fabriek is toch wel erg wispelturig met deze titel. Momenteel gaat de kentekenregistratie van nieuwe Jawa’s nog  wel via De Haan, omdat beide niet tot overeenstemming kunnen komen hierover. Formeel is De Haan dus nog steeds de officiële importeur is voor Nederland. Een erg onduidelijke situatie.

De PTT lanceerde in 1978 een nieuwe service, “SNELPOST”. Men gebruikte daarvoor de Jawa 350 cc, type 634. Uitgerust met valbeugel. De Jawa’s werden ingezet in Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. (Bron; PTT museum te Den Haag).